Onderzoek naar leermaterialen in het gespecialiseerd onderwijs

Waarom dit onderzoek

GOpen wil dat leraren in het gespecialiseerd onderwijs (GO) kunnen werken met leermateriaal dat écht aansluit bij hun leerlingen. Daarom heeft GOpen – een samenwerking tussen de Sectorraad Gespecialiseerd Onderwijs (SGO) en Impuls Open Leermateriaal – in het voorjaar van 2025 een uitgebreid gebruikers- en behoefteonderzoek uitgevoerd.

Meer dan 130 leraren en onderwijsprofessionals, voornamelijk werkzaam in cluster 3 en cluster 4, deden mee aan het onderzoek, uitgevoerd door Citolab. Centraal stond de vraag: met welke leermaterialen werken leraren nu, waar lopen ze tegenaan en wat hebben ze nodig om het beter te doen?

Wat we zagen in de praktijk

Leraren gebruiken een rijke mix aan leermaterialen. Methodegebonden leermiddelen spelen nog steeds een dominante rol, vooral omdat ze structuur en houvast bieden. Maar opvallend genoeg noemt slechts 13% van de leraren de kwaliteit van de methode als reden voor gebruik.

Veel leraren vullen de methode aan met eigen of open leermateriaal, juist om beter te kunnen inspelen op de uiteenlopende leer- en ondersteuningsbehoeften van hun leerlingen. Een meerderheid van de respondenten geeft aan in de toekomst méér gebruik te willen maken van open leermateriaal. Ze zien daarin een kans om flexibeler, eigentijdser en inclusiever les te kunnen geven. Precies wat het GO vraagt.

Wat leraren nodig hebben

De grootste behoefte ligt bij leermateriaal dat:

• ​ Aanpasbaar is aan niveau, tempo en ondersteuningsbehoefte;
• ​ Begrijpelijk is in taal en opbouw;
• ​ Gebruiksvriendelijk is in de praktijk.

Leraren willen materiaal dat ze zelf kunnen aanpassen en combineren. Daarbij spelen tijd en kwaliteit een cruciale rol: veel professionals geven aan dat gebrek aan tijd het lastig maakt om leermateriaal te zoeken, te beoordelen en aan te passen.

Positieve houding als voorspeller van gebruik

In het onderzoek is, met behulp van de Theory of Planned Behavior, ook gekeken wat het gedrag van onderwijsprofessionals en leraren beïnvloedt. Hieruit blijkt dat één factor er echt uitspringt als het gaat om het gebruik van open leermateriaal: attitude. Een positieve houding tegenover open leermateriaal voorspelt sterk de intentie van leraren om het te gebruiken. Sociale druk of ervaren controle blijken nauwelijks invloed te hebben. Met andere woorden: wil je dat meer leraren open leermateriaal gaan inzetten, dan moet je werken aan die positieve houding en laten zien wat het oplevert, hoe het werkt en hoe het helpt om beter onderwijs te geven.

Wat we ermee doen

De resultaten van dit onderzoek geven richting aan het vervolg van GOpen. Binnen de GOpen Community en de Docentontwikkelteams (DOT’s) gaan onderwijsprofessionals zelf aan de slag met het ontwikkelen van open leermateriaal, gebaseerd op deze inzichten. Daarbij gebruiken we het GOpen Kwaliteitsmodel en de GOpen Ontwerpprincipes om open leermateriaal van hoge kwaliteit te realiseren en optimaal aan te laten sluiten bij de behoefte van de leerlingen in het GO.

Verdere onderzoek

Als vervolg op dit gebruikers- en behoefteonderzoek gaan we verder in gesprek met onderwijsprofessionals uit het GO. In dit vervolgonderzoek brengen we in kaart wat nodig is om open leermateriaal duurzaam beschikbaar en bruikbaar te maken voor het gespecialiseerd onderwijs.

En nu… aan de slag!

De boodschap van het onderzoek is helder: Leraren willen materiaal dat wérkt! En dat is precies waar we met GOpen voor staan. Samen met onderwijsprofessionals, leraren, schoolleider en iedereen die binnen het GO werkzaam is en het ook hoogtijd vindt om leermateriaal te realiseren dat wél aansluit bij de behoefte van de leerlingen bouwen we aan een duurzame collectie op maat gemaakt leermateriaal voor alle leerlingen.

Wil jij ook bijdragen aan GOpen?

Wil jij ook bijdragen aan de ontwikkeling van leermateriaal dat wel aansluit bij jouw leerlingen? Dat kan op verschillende manieren zoals:

• ​ Deelnemen aan het Vervolgonderzoek Gebruik Open Leermateriaal
• ​ Aansluiten bij de GOpen Community
• ​ Aansluiten bij een van de Docentontwikkelteams (DOT’s)

Stuur een e-mail aan gopen@gespecialiseerdonderwijs.nl dan nemen we contact met je op.

Zo (onder-)bouwen we samen aan een duurzame collectie op maat gemaakt leermateriaal voor alle leerlingen.