Open leermateriaal heeft veel voordelen. Er is een breed aanbod gratis beschikbaar en iedereen kan het zelf aanpassen. Het biedt veel voordelen om bewust te kiezen voor (aanvullend) open leermateriaal. Maar er zijn ook wat spelregels.
Maar hoe ga je te werk? Hoe vind je open leermateriaal? Hoe weet je wat de kwaliteit ervan is? En wat moet je al kunnen om met open lesmateriaal te werken en hoe zorg je ervoor dat je het goed integreert in je onderwijs?
Open leermateriaal iseducatief materiaal dat bijvoorbeeld door leraren, culturele instellingen of andere organisatie is ontwikkeld. Door het te delen via bijvoorbeeld wikiwijs, zorgt de maker ervoor dat het gratis door anderen gebruikt kan worden, naar eigen inzicht aangepast kan worden en vervolgens weer met anderen gedeeld kan worden. Zo ontstaat er een ecosysteem van leermateriaal waar iedereen terecht kan.
Het online aanbod is breed en voorziet ook in mogelijkheden om het curriculum te verbreden en te verdiepen. En omdat andere docenten ook actief open educatief materiaal zoeken, aanpassen, delen en beoordelen wordt het steeds gemakkelijker om goed en relevant materiaal te vinden. Vanuit Impuls Open Leermateriaal werken we bovendien aan een kwaliteitsconcept, zodat het makkelijker wordt om inzicht te krijgen in de kwaliteit van het materiaal. En we zorgen voor structurele mogelijkheden om materiaal te onderhouden en actualiseren. Zo zorgen we samen voor lessen, projecten, lessenseries en onderdelen voor je les.
Ben je geïnspireerd geraakt om open lesmateriaal te gebruiken? Of in ieder geval nieuwsgierig genoeg om er eens in te duiken? Zomaar grasduinen in het vele beschikbare materiaal kan inspireren, maar het kan je ook overspoelen. Het helpt als je weet wat je precies zoekt. Bedenk goed voor welk vak, project of niveau je lesmateriaal wilt hebben en hoe je het wilt inzetten. Zoek je verdieping naast het gewone curriculum? Een eenmalig uitstapje naar een actueel thema? Of wil je juist leerlingen op een andere manier uitdagen? Antwoorden op deze vragen leiden je sneller naar materiaal dat voor jouw doel geschikt is.
Open leermiddelen zijn gratis te gebruiken, mag je volledig naar eigen inzicht aanpassen en je aanpassingen mag je vervolgens ook weer delen met de wereld. Daarin verschilt open leermateriaal van materiaal waar uitdrukkelijk auteursrecht op zit. Aanpassen en delen is dan meestal niet toegestaan. Maar hoe weet je of het gevonden leermateriaal open is? Dat zie je aan de licentie die eraan vastzit. Open leermateriaal maakt bijna altijd gebruik van ‘Creative Commons’-licenties. Deze licenties geven makers alle rechten over hun materiaal, maar staan ook veel toe. Afhankelijk van het soort Creative Commons-licentie is hergebruik en opnieuw delen toegestaan. Je herkent een Creative Commons-licentie aan het CC-logo.
Platforms
Gratis toegankelijk videomateriaal
Gratis toegankelijke lessenseries
Rechtenvrije ‘open’ afbeeldingen
De eerste stap voor het gebruik van open lesmateriaal is: bedenktwat je mist en hoe dat ingevuld kan worden. Je kunt open leermateriaal gebruiken als toevoeging op je bestaande curriculum. Dat kan bijvoorbeeld door het bieden van keuzeopdrachten of extra oefeningen. Maar open lesmateriaal kan bijvoorbeeld ook gebruikt worden in een projectweek waarbij je dieper op een thema ingaat. Mogelijk hoort daar een excursie bij, die je voorbereidt aan de hand van leermateriaal. Vaak willen leraren ook actuele gebeurtenissen een plek geven in hun onderwijs, ook dat materiaal wordt gedeeld door leraren die zelf iets ontwikkelen. Zo hoef je niet allemaal hetzelfde wiel uit te vinden en maken we gebruik van ieders epertise.
→ Lees op VO-Content hoe je een goede mix van open en gesloten leermateriaal maakt
→ Leer bij SLO hoe je een curriculum samenstelt voor jouw lessen of school, bijvoorbeeld met open leermateriaal!
Wil je open lesmateriaal gebruiken, dan vergt dat misschien een iets andere aanpak dan je gewend bent. Je gaat tenslotte zelf op zoek naar manieren om het materiaal te implementeren tijdens je werk. Het goede nieuws is: veel vaardigheden daarvoor bezit je al.
Zo is het belangrijk dat je de kwaliteit van het leermateriaal op waarde kunt schatten. Beoordelingen van andere docenten helpen je tijdens het zoeken, maar uiteindelijk ben jij degene die het best inschat of het materiaal geschikt is voor je klas.
Omdat open leermateriaal altijd digitaal wordt aangeboden helpt het als je over wat basale digitale vaardigheden beschikt. Soms moet je overweg kunnen met een pdf-bestand, moet je een PowerPoint-presentatie bewerken of een YouTube-video embedden. Er zijn ook online tools die je helpen om snel en gemakkelijk lessen te maken of aan te passen. Zo kun je met Wikiwijs Maken gemakkelijk je eigen lessen maken of aanpassen.
→ In deze handreiking lees je welke ict-bekwaamheden voor docenten handig zijn
Voor je open leermateriaal gaat aanpassen, is het goed om eerst te kijken naar wat je precies wilt bereiken en wat je leerlingen nodig hebben. Identificeer de leerdoelen en bepaal welk materiaal daar het beste bij past.
Als het leermateriaal eenmaal gebruikt is in de klas, dan is het tijd voor evaluatie. Hoe reageerden de leerlingen erop? Prikkelt het de nieuwsgierigheid en stimuleert het tot leren? Past het binnen de kerndoelen van het onderwijs? Sluit het aan bij het curriculum, of voegt het juist iets toe wat daarin ontbreekt? Wat ging goed, wat kon beter? Vooral bij die laatste vraag toont open leermateriaal zijn kracht: als je weet dat er iets niet perfect is, dan heb je toestemming om het aan te passen.