Open leermateriaal vinden is gemakkelijk. Maar je moet wel even weten waar je moet zoeken en, nog belangrijker, waar je precies naar moet zoeken. Op deze pagina lees je alles over welke platforms je kunt gebruiken, hoe metadata je kunnen helpen en hoe je zeker weet dat het materiaal dat je gevonden hebt ook ‘open’ is. Zo kun je snel aan de slag met je eigen open leermateriaal.
Ben je geïnspireerd geraakt om open lesmateriaal te gebruiken? Of in ieder geval nieuwsgierig genoeg om er eens in te duiken? Zomaar grasduinen in het vele beschikbare materiaal kan inspireren, maar het helpt als je weet wat je wilt. Bedenk goed voor welk vak en niveau je lesmateriaal wilt hebben en hoe je het wilt inzetten. Zoek je verdieping naast het gewone curriculum? Een eenmalig uitstapje naar een actueel thema? Of wil je juist leerlingen op een andere manier uitdagen met leuke testen? Antwoorden op deze vragen leiden je sneller naar materiaal dat voor jou geschikt is.
Als je eenmaal weet wat je uit het lesmateriaal wilt halen, kun je gericht gaan zoeken. Open lesmateriaal kan overal aangeboden worden: op persoonlijke blogs, pagina’s van scholen of op sites als YouTube. Er zijn verschillende platforms die zich specialiseren in het verzamelen van open lesmateriaal. Wikiwijs is daarbij de bekendste. Het heeft een half miljoen lessen op zijn site staan die goed doorzoekbaar zijn. Daarnaast maakt VO-content materiaal met de ontwikkeltool van Wikiwijs. Dit materiaal – de stercollecties – is te vinden op het platform van Wikiwijs én op de website van VO-content.
“Door op zoek te gaan naar specifieke lesprogramma’s kun je een leerling beter begeleiden.”
Elle Peters, De Onderwijsspecialisten
Je weet wat je zoekt en je weet waar je moet zoeken. Dan is het tijd om de zoektocht te starten. Zoeken op een platform als Wikiwijs is intuïtief en eenvoudig. Voer een zoekterm in en blader door de resultaten. Om ervoor te zorgen dat je niet overspoeld wordt met materiaal zijn er verschillende metadata aan de beschikbare lessen toegevoegd. Daardoor kun je de zoekresultaten eenvoudig filteren, bijvoorbeeld op type onderwijs, vakinhoud en kerndoelen. Tip: je kunt ook een minimale score aangeven bij het zoeken, zodat je alleen materiaal krijgt te zien wat door collega-docenten hoog gewaardeerd wordt.
→ Zo werkt Wikiwijs Zoeken (handleiding)
Voor open en gratis toegankelijk leermateriaal kun je dus terecht op speciale platformen met een groot aanbod aan lesmateriaal. Maar open of gratis toegankelijk leermateriaal hoeft niet op deze platformen gedeeld te worden. Vraag bijvoorbeeld in je netwerk naar open of gratis toegankelijk leermateriaal wat door collega’s gebruikt wordt. Zoek online contact met andere docenten en word lid van Facebook-groepen of online community’s waar informatie wordt uitgewisseld. En zoek je naar lesmateriaal over een specifiek onderwerp, kijk dan bij musea, kenniscentra, erfgoedinstellingen en ook hogescholen en universiteiten. Heb je iets gevonden waar je tevreden over bent? Deel het binnen Wikiwijs, zodat anderen er ook wat aan hebben. Hieronder vind je een aantal mooie voorbeelden van open of gratis toegankelijk leermateriaal.
→ SchoolTV (naast video’s ook quizzen, interactieve ontdekplaten, tijdlijnen en ander lesmateriaal)
→ Beeld en Geluid Op School (scholen kunnen gratis een account aanvragen)
→ Lesmateriaal van het Rijksmuseum
→ Lesmateriaal van de Wetenschapsknooppunten
→ Lesmateriaal van de Anne Frank-stichting
Open leermiddelen zijn gratis te gebruiken, mag je volledig naar eigen inzicht aanpassen en je aanpassingen mag je vervolgens ook weer delen met de wereld. Daarin verschilt open leermateriaal van materiaal waar uitdrukkelijk auteursrecht op zit. Aanpassen en delen is dan meestal niet toegestaan. Maar hoe weet je of het gevonden leermateriaal open is? Dat vind je in de licentie die eraan vastzit. Open leermateriaal maakt bijna altijd gebruik van ‘Creative Commons’-licenties. Deze licenties geven makers alle rechten over hun materiaal, maar staan ook veel toe. Afhankelijk van het soort Creative Commons-licentie is hergebruik en opnieuw delen toegestaan. Je herkent een Creative Commons-licentie aan het CC-logo.
→ Lees hier wat Creative Commons zelf zegt over open leermateriaal
Een van de basisprincipes van open leermiddelen is dat je het altijd gratis mag gebruiken, aanpassen en vervolgens weer mag delen. Dit is bepaald in de Creative Commons-licenties waarvan open leermateriaal voorzien is. Er zijn verschillende vormen van deze licentie. Die geven niet alleen rechten (bijvoorbeeld dat je het werk gratis mag gebruiken en aan mag passen), er zitten ook plichten aan vast. De Creative Commons BY-licentie verplicht je altijd de naam van de oorspronkelijke maker te vermelden, de Creative Commons SA-licentie bepaalt dat afgeleid werk alleen weer onder dezelfde voorwaarden gedeeld kan worden. Zo wordt ervoor gezorgd dat het materiaal open en eerlijk voor iedereen blijft.
Ben je geïnteresseerd in het gebruik van open leermateriaal? Wil je meer weten over hoe je ermee aan de slag kunt, wat open leermateriaal voor jou kan betekenen of hoe het geregeld is met copyright en licenties? Of zoek je ervaringen van andere docenten met leermateriaal dat open en vrij beschikbaar is? Impuls Open Leermateriaal brengt gebruikers, makers en experts bij elkaar en stimuleert zo het gebruik van lesmateriaal dat vrij is om te gebruiken en aan te passen. Word daarom lid van onze community, blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en leer hoe open leermateriaal je leerlingen verder brengt.