Hoe komt open leermateriaal in de praktijk het beste tot zijn recht? Om dit te ontdekken, ondersteunt Impuls Open Leermateriaal (IOL) pilots met begeleiding en subsidie. We monitoren deze pilots en de kennis die we opdoen, borgen we en maken we beschikbaar voor anderen. Zo geven we open leermateriaal een rotsvast fundament.
Ondanks een nieuwe burgerschapswet, die twee jaar geleden actief werd, geven veel leraren en schoolleiders aan dat ze nog worstelen met de invulling van het burgerschapsonderwijs. Bij PoolWest, een invalpool voor het basisonderwijs in de regio Zuid-Holland, zijn ze daarom zelf aan de slag gegaan. Samen met Ontwerpen in de klas en met behulp van subsidie door Impuls Open Leermateriaal wordt een lessenserie Burgerschap ontwikkeld voor de middenbouw en bovenbouw van het basisonderwijs.
Betrokken scholen/organisaties: Jan Prinssschool (Rotterdam), Prins Mauritsschool (Rijswijk), John F. Kennedy school (Den Haag), Basisschool Kronenburgh, Basisschool de Lusthof , TU Delft, De Haagse Scholen, Stichting Techniekmenu, SLO
I&i, de vakvereniging voor informatica en digitale geletterdheid, wil alle keuzethema’s van het informatica-examenprogramma aanbieden als open leermateriaal. Daarbij wil de vereniging de collectie goed onderbrengen binnen zijn netwerk van enthousiaste vakdocenten in het voortgezet onderwijs. Ook zal er voor de verdere ontwikkeling en ondersteuning van leraren bij het gebruik van dit materiaal een community gebouwd worden voor docenten, vakdidactici, experts en de VO-HO-netwerken.
Hoe kun je de nieuwsgierigheid van leerlingen prikkelen? Hoe organiseer je ‘nieuwsgierige’ lessen? En hoe zorg je ervoor dat je als docent meer leert over toekomstgericht leren? De landelijke kennistafel Onderzoekend en Ontwerpend Leren weet daar het antwoord op. De kennistafel ontwikkelde afgelopen jaren de website Weten Wat Werkt bij leren ontdekken. De website biedt niet alleen een ruime verzameling open leermiddelen, maar ook achtergronden en materialen voor professionalisering van leraren in het primair onderwijs.
Betrokken scholen/organisaties: Primair Onderwijs schoolbesturen Onderwijsgroep Zuid Hollandse Waarden, De Eerste Westlandse Montessori School Monster, Nestas, Octant, Pabo Hogeschool Thomas More, IPABO, Iselinge
Nederland telt ongeveer 3.500 sporttalenten met een NOC*NSF-status die onderwijs volgen op één van de dertig Topsport Talentscholen. Via de pilot Impuls Open Leermateriaal Verrijkt Curriculum voor Talentvolle Sporters is open leermateriaal ontwikkeld om jonge topsporters gepersonaliseerd duaal onderwijs te geven. De pilot geeft daarbij unieke inzichten over hoe je open leermateriaal goed kunt toepassen.
Betrokken scholen/organisaties: Rodenborch College (Rosmalen), Sint Joriscollege (Eindhoven), Thomas a Kempis College (Zwolle), CalandLyceum (Amsterdam), Beekdal Lyceum (Arnhem), Koning Willem II College (Tilburg), Graaf Engelbrecht (Breda), Segbroek College (Den Haag), Thorbecke Voortgezet Onderwijs (Rotterdam), Trevianum scholengroep (Sittard), Nuovo scholen (Utrecht), Scheldemond College (Vlissingen)
Het Freudenthal Instituut heeft als doel de kwaliteit van het onderwijs in rekenen, wiskunde, natuurwetenschappen en informatica te bevorderen. De afgelopen jaren heeft het instituut een flinke verzameling open leermateriaal opgebouwd voor het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en mbo. Dankzij subsidie van Impuls Open Leermateriaal kan het materiaal worden doorontwikkeld en beter vindbaar worden gemaakt voor de doelgroep. Het instituut werkt hiervoor samen met lerarenopleiders en student-leraren.
Scholen hebben een wettelijke opdracht om aandacht te besteden aan actief burgerschap en sociale cohesie. Bij de 75 UNESCO-scholen in Nederland gaan ze een stapje verder. Daar is de afgelopen tien jaar ruime ervaring opgebouwd in het ontwikkelen van open leermateriaal over wereldburgerschap. Met dit project wordt hier verder op doorgebouwd. Zo gaan de UNESCO-scholen bijvoorbeeld een doorlopende leerlijn ontwikkelen, die het primair én voortgezet onderwijs overbrugt.
Betrokken scholen/organisaties: Het Nieuwe Lyceum (Bilthoven), Johan de Witt gymnasium (Dordrecht), Grotius college (Delft), Heerbeeck college (Best), Hogeschool Windesheim (Zwolle), Universiteit Leiden, NVON, NVvW, ICLON, Ecent
Bij Stichting Technasium is er behoefte om in het vakgebied Onderzoek & Ontwerpen meer aandacht te besteden aan digitale geletterdheid en informatica. Binnen de vakken praktische ICT-vaardigheden, mediawijsheid, digitale informatievaardigheden en computational thinking, bijvoorbeeld. Daarom heeft de organisatie de handen ineen geslagen met de Vakvereniging Informatica. Tijdens dit project hebben vier leraren van het Technacium en vier informaticadocenten samen vier nieuwe crossover-projecten opgezet. Hierbij maken ze gebruik van het al bestaande open leermateriaal van de vakvereniging en de methode van het Technasium om zo het aandeel van het opleidingsmateriaal uit te breiden.
Betrokken scholen/organisaties: Het Goese Lyceum, CSG Het Streek, Hondsrug College, OSG West-Friesland
Wanneer je bij een bètavak iets verkeerd begrijpt, blijkt dat vaak heel hardnekkig af te leren. Het zorgt ervoor dat leerlingen vaak lang blijven hangen in deze misvattingen. Als een docent deze onjuiste denkbeelden kan herkennen, is hij beter in staat te bepalen welke lesstof en aanpak leerlingen nodig hebben om het te doorbreken.
De Nederlandse Vereniging voor het Onderwijs in de Natuurwetenschappen (NVON), de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren (NVvW) en het Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsonderzoek en Nascholing (ICLON) van de Universiteit Leiden hebben daarom samen leergemeenschappen opgezet. Hierin werken docenten samen om diagnostische vragen te ontwikkelen waarmee je misvattingen kunt herkennen. In het project worden minstens twintig van deze vragen per vak ontwikkeld, die in volgende schooljaren verder kunnen worden uitgebreid.
Betrokken scholen/organisaties: NVON, NVvW, Heerbeeck college (Best), ICLON (Universiteit Leiden), Hogeschool Windesheim (Zwolle), St. Michaël College (Zaandam), Het nieuwe lyceum (Bilthoven), Grotius college (Delft),
Johan de Witt-gymnasium (Dordrecht).
Taalvaardigheid verbeteren en tegelijkertijd digitale vaardigheden aanleren. Dat is de insteek van het project App Noot Muis van Stichting Jong Leren, in samenwerking met zeven andere organisaties. Het project ging al in 2019 van start. Dankzij subsidie van Impuls Open Leermateriaal kan het project uitgebreid en geborgd worden. Het materiaal is open en beschikbaar via het platform Wikiwijs. In het project gaan twaalf scholen aan de slag met deze collectie. Ze gebruiken het in de klas, passen het aan en breiden het uit waar nodig. Tijdens het gebruik werken de scholen met zogenaamde ‘kwaliteitskaarten’, waarmee leraren het lesmateriaal op kwaliteit kunnen checken.
Betrokken scholen: Aloysiusschool voor Basisonderwijs (Overveen), RK Basisschool De Ark (Heemstede), Triade (Aalsmeer), Basisschool De Brug (Aalsmeer), PC Basisschool Opmaat (Nieuw-Vennep), RK Basisschool De Reiger (Lisserbroek), Basisschool De Paradijsvogel (Vogelenzang), RK Basisschool Sint Antonius (Nieuw-Vennep), Mariaschool (Zandvoort), RK Basisschool Sint Theresia (Bloemendaal)
Wiskunde, economie, natuurkunde en scheikunde: voor veel vakken op de middelbare school is het belangrijk dat de basisrekenvaardigheden op peil zijn. Een netwerk van Utrechtse scholen, onder aanvoering van het St. Bonifatius College, heeft daarom de collectie Vakoverstijgend Rekenen ontwikkeld met lesmateriaal voor verschillende vakken. Het materiaal bestaat uit PowerPoint-presentaties, uitlegvideo’s, digitale oefenopgaven met feedback en gebundeld materiaal voor leerlingen. Het materiaal wordt open beschikbaar gesteld via het platform www.vakoverstijgendrekenen.nl.
Betrokken scholen/organisaties: St. Bonifatius College (Utrecht), OSG Willem Bleau (Alkmaar), Raayland College (Venray)
Deze zeer levendige community is gericht op open leermateriaal voor gespecialiseerd onderwijs. De community zet zich in voor het ontwikkelen, (her)gebruiken en vindbaar maken van lesmateriaal voor leerlingen met een gespecialiseerde onderwijsbehoefte, en beheert momenteel vier Wikiwijs-omgevingen. In het project worden deze verder uitgebouwd. Ook zullen er twee nieuwe deelcommunities worden opgericht die open leermateriaal gaan verzamelen en ontwikkelen rondom praktijkvakken en leerroute 2 van het landelijke doelgroepenmodel.
Betrokken scholen/organisaties: Netwerk gespecialiseerd onderwijs Rotterdam, Netwerk De Onderwijsspecialisten Gelderland, SWV De Verbinding (Arnhem), Prisma College, Gentiaan College, Anne Flokstraschool, De Ziep, VSO De Linde, De Spreng (Goes), Netwerk gespecialiseerd onderwijs Groningen, Mytylschool Gabriel (s-Hertogenbosch), Onderwijsgroep Buitengewoon (Venlo), Ullingshof, Netwerk Gewoon Speciaal ICT, Samen Deskundiger Gelderland
Op College Den Hulster is een van de mooiste ontdeklabs van Nederland gemaakt: het Experiencenter. Het Experiencenter wordt door de schoolbesturen Fortior en Kerobei (voortgezet onderwijs) en Akkoord (primair onderwijs) gebruikt om een doorlopende leerlijn te ontwikkelen voor Wetenschap en Techniek. Een cruciale voorwaarde om dit te laten slagen, is dat er goed toegankelijk en passend lesmateriaal beschikbaar is. Dit project ontwikkelt en arrangeert daarom lesmateriaal en stelt het als open leermateriaal beschikbaar. Het uiteindelijke plan is dat dit een groeiende database wordt van kant-en-klaar lesmateriaal voor het W&T-onderwijs.
Betrokken scholen/organisaties: RK BSO De Meule (Venlo), Sterrenpad ’t Ven (Venlo), Basisschool Kleur-Rijk (Venlo), Basisschool St. Jozef (Tegelen), College Den Hulster (Venlo)
Door het gebrek aan leerweg-doorbroken leermateriaal moet je nu nog kiezen welk niveau boek je gaat gebruiken in een klas. Maar dit werkt niet voor alle leerlingen even goed: je mist een bepaalde mate van flexibiliteit. Voor sommige leerlingen is het te pittig of gaat het te snel, terwijl andere leerlingen juist prima uit de voeten te kunnen met een methode op een hoger niveau dan het niveau waarop zij zijn ingestroomd. Aeres gebruikt deze ervaringen om geschikter en flexibeler materiaal te ontwikkelen.
Betrokken scholen/organisaties: Aeres VMBO Buitenpost (Buitenpost), Aeres VMBO Almere
Veldwerk is op een middelbare school midden in de stad niet eenvoudig te realiseren. Waar moet je heen? Waar vind je natuur? Zelfs in het centrum van steden valt veel te ontdekken als bioloog. ‘Veldwerk in de stad’ vult dat gat met een uitgebreide lessenserie.
Betrokken scholen/organisaties: Berlage Lyceum (Amsterdam)
Veel online content is omgeven met reclame, rechten zijn niet voldoende geregeld of je kunt materiaal lastig tot fragmenten knippen. Dit is waar Digitaal Lesmateriaal in voorziet: fragmenten – historisch en actueel – op maat waarvan de rechten voor het gebruik in het onderwijs geregeld zijn.
Om volwaardig te kunnen deelnemen aan de maatschappij is het belangrijk om kinderen al op jonge leeftijd de technische vaardigheden aan te leren die zij nodig zullen hebben. Hoe kun je leerlingen zoveel mogelijk enthousiasmeren voor techniek? Bij Nestas gebeurt dat via een lesprogramma dat techniek combineert met 21e-eeuwse vaardigheden.
Betrokken scholen/organisaties: Nestas Scholengroep, STO West-Brabant Midden, Wetenschapsknooppunt Radboud Universiteit, NXtv, WisMon, Junior Campus, Techniekmaker, Jet-Net
Digiteach realiseert diverse lesinstructies voor taal en rekenen in het basisonderwijs, als antwoord op toenemende werkdruk op leerkrachten. Via Digiteach kunnen leerlingen online filmpjes met lesinstructies bekijken die deels gegenereerd zijn met behulp van AI. De lesinstructies die Digiteach produceert zijn kort, goed gemetadateerd en door iedereen te gebruiken.
Betrokken scholen/organisaties: STIP
Deze twee lesprogramma’s over een biobased- en circulaire economie zijn geschikt voor alle niveau’s van het voortgezet onderwijs. Het programma ‘save our planet’ is voor zowel leerling als docent zelf online te volgen. Het lesprogramma ‘planeetvriendelijk consumeren’ is bestemd voor docenten en bestaat uit verschillende lesmodules. Als docent kun je met het aanbod zelf je lesprogramma samenstellen.
Betrokken scholen/organisaties: NLT
Stoomcursus Geschiedenis is een serie videolessen over allerlei onderwerpen die ontworpen is om aan te sluiten bij het curriculum Geschiedenis. Erik Ex, docent aan het aan het Cygnus Gymnasium, werkt op dit moment aan een nieuwe serie video’s voor het vmbo eindexamen en vwo examenprogramma. Veel van de filmpjes die al online staan, zijn inmiddels duizenden keren bekeken en leerlingen zijn enthousiast. De lessenserie wordt binnenkort ook gepubliceerd op Wikiwijs.
Betrokken scholen/organisaties: Cygnus Gymnasium (Amsterdam), VGN
De pilot ‘Maak onderwijs open’ van MakerCosmos is een gezamenlijk maakonderwijs-initiatief van een aantal schoolbesturen uit Arnhem en Nijmegen en de Academie Educatie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), in samenwerking met Taal-, kunst- en erfgoedcentrum Rozet in Arnhem. De samenwerking is gestart om de onderwijsdoelen op het gebied van wetenschap & technologie en kunst & cultuur plek te geven binnen de curricula. Door samen te maken, denken de initiatiefnemers na over onderwijs. In deze kruisbestuiving kan er innovatie ontstaan.
Betrokken scholen/organisaties: Johannesschool (Arnhem), Jozefschool (Arnhem), De Wijzer (Arnhem), De Klimboom (Pieter Brueghelschool), Expertise centrum Makercosmos
Hoe help je leerlingen in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs om inzichtelijk te krijgen wat er in de geschiedenis wanneer plaatsvond? De interactieve historische tijdlijn helpt scholen in het basisonderwijs en middelbare onderwijs om geschiedenis tot leven te brengen. Door per tijdvak een kijkplaat te maken, wordt de geschiedenis zichtbaar. De tijdlijn is digitaal beschikbaar en heeft bij elk tijdvak een gekleurde lege balk waar kinderen en leerkrachten eigen beelden kunnen toevoegen. De tijdlijn is zo opgezet dat er ruimte is om elk perspectief en onderwerp aan bod te laten komen.
Betrokken scholen/organisaties: De Haanstraschool (Leiden), Tijo van Eeghenschool (Aerdenhout), RKBS De Ark (Heemstede), Kindcentrum De Rank (Heerjansdam), De Vlashoek (Westmaas), De Viersprong (Wijchen)
In een wereld die zo afhankelijk is van computers, is het belangrijk dat je weet hoe de technologie daarachter werkt. Dit is de gedachte achter de innovatieve programmeerlessen die door de Hogeschool Utrecht in samenwerking met Stichting Talent Primair voor primair openbaar onderwijs worden ontwikkeld.
Betrokken scholen/organisaties: Basisschool Wisperweide (Weesp), OBS De Triangel (Weesp), Jenaplanschool de Sterrenwachter (Hilversumse Meent), OBS Koningin Emmaschool (Bussum), Comeniusschool (Naarden), Godelindeschool (Naarden), OBS DE Kamperfoelieschool (Huizen), Montessorischool de Gouden Kraal (Huizen), Gooische Montessorischool (Huizen), dr. Maria Montessorischool (Huizen), OBS De Zuidwend (Eemnes), Larense Montessorischool (Laren), OBS de Ploeg (Laren), OB Blaricum (Blaricum), OBS Bijvanck (Blaricum), OBS Graaf Floris (Loenen a/d Vecht), OBS Curtevenneschool (Kortenhoef), Meester Kremerschool (Nederhorst den Berg), Sterrenwachter (Loosdrecht), Bussum Montessorischool (Bussum), Basisschool de Catamaran (Loosdrecht), OBS De Linde (Loosdrecht)
Diep begrip is opgebouwd uit kennis en ervaringen. Maar inzicht in de concepten van natuurkunde lukt alleen als je leerlingen aan het denken weet te zetten. In de didactische aanpak Modeldidactiek worden leerlingen zelf aan het werk gezet. Bij Modeldidactiek wordt een concept niet eerst uitgelegd, maar gaan leerlingen in groepen aan de slag met een experiment. Vaak wordt daarbij gekeken naar welke verbanden tussen grootheden verwacht worden. De leerlingen moeten daarbij zelf de aanpak voor hun experiment bedenken en worden daarin gestuurd door het materiaal dat de docent beschikbaar stelt.
Betrokken scholen/organisaties: Amsterdams Lyceum
In het OV, met belastingen, door de grotere rol van mobiele telefoons – digitale geletterdheid is iets dat je overal bij nodig hebt. Maar niet iedere leerling beschikt over wifi, een goede laptop en een mobiele telefoon. Door te werken aan lessen over digitale geletterdheid, wordt bijgedragen aan meer bewustzijn over dit onderwerp en wordt er gewerkt aan gelijke kansen voor leerlingen.
Betrokken scholen/organisaties: PCOU Willibrord
De Skills Academy is een gratis online leeromgeving van Pre-U. Met een breed aanbod van korte, interactieve online lessen maken leerlingen in hun eigen tempo kennis en oefenen met allerlei (academische) vaardigheden die relevant zijn voor hun vervolgstudie.
Betrokken scholen/organisaties: Het Twickel College (Hengelo), College Zuid (Enschede), Twents Carmel College (Oldenzaal), Bonhoeffer College van der Waalslaan (Enschede), Thorbecke (Zwolle)
Vanaf schooljaar 2024/2025 starten er 32 nieuwe pilots met het ontwikkelen en uitwerken van diverse mooie initiatieven op het gebied van open leermateriaal. Hieronder een overzicht van al deze nieuwe pilots. Zodra er meer informatie bekend is over de pilots, lees je dat op deze pagina.
